مقاله سرقت و جرم دزدی از دیدگاه فقه، حقوق و قانون مجازات اسلامی

مقاله حقوق جزاء و جرم شناسی سرقت

بررسی جرم از دیدگاه حقوق و قانون مجازات اسلامی

مطالعه و بررسی جرم دزدی از دیدگاه فقه، حقوق و قانون مجازات اسلامی

مقدمه

سرقت از جمله جرائمی است که سابقه دیرینه در زندگی انسان دارد و می توان گفت پیشینه آن از هنگام شروع زندگی جمعی و تحقق مفهوم مالکیت بوده و همواره مورد تقبیح و مجازات بوده است. از دیرباز که کاروان زندگی بشر در مسیر نظم و قانون قرار گرفته، سرقت در زمره رفتار ناپسند و ممنوع قرار داشته است. به دلیل سهولت نسبی ارتکاب سرقت در مقایسه با جرائمی چون کلاهبرداری و محسوس بودن سود به دست آمده از آن، بخش فراوانی از جرائم ارتکابی در کشورهای مختلف به آن اختصاص دارد. امروزه در بیشتر کشورهای جهان به دلیل تنوع و گستردگی سرقت، مجازات های متفاوتی نیز برای هر یک در نظر گرفته شده است، مانند: سرقت ساده، سرقت توام با آزار، سرقت از منازل مسکونی، سرقت در شب، سرقت از بانک ها و صرافی ها و سرقت از مغازه ها.

در قوانین کیفری ایران، از هنگام تصویب قانون مجازات عمومی مصوب 1352 تا زمان تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، مقررات مربوط به سرقت، دچار دگرگونی های فراوانی شده است و به دنبال تغییرات پدید آمده، پرسش ها و ابهاماتی درباره تعریف سرقت و مقررات آن و ربودن مال غیر و تفاوت آن با سرقت به وجود آمده است.

مقاله حاضر، ضمن بررسی مواد مربوط به سرقت و ربودن مال غیر و تعریف هر یک از آنها، تلاش کرده است تا با بیان تفاوت بین سرقت و ربودن مال غیر، موارد ابهام را برطرف نموده و پرسشها را پاسخ دهد.

تجزیه و تحلیل جرم سرقت

اختلاس

اختلاس در فرهنگ لغت، اختلاس به معنای استلاب آمده است.

برخی نوشته های فقهی نیز هر دو را به یک معنا تفسیر کرده اند. ابن ادریس حلی در این باره می گوید:

مختلس، کسی است که بدون به کارگیری اسلحه و بدون قهر، بلکه به صورت استلاب و اختلاس، مال را به طور آشکار در راه ها و جاده ها (از مردم) سلب می نماید.

در جرم اختلاس نیز مال به طور آشکار از صاحب آن گرفته می شود، ولی در فرصتی که صاحب مال نسبت به حفظ آن غافل و بی توجه است و چون بی توجه است، برای گرفتن مال نیازی به قهر و غلبه نیست. لذا مرحوم ابن ادریس در تفسیر آن گفته: مختلس کسی است که بدون قهر مال را از صاحب آن سلب می کند. این تفاوت با معنای لغوی اختلاس تطبیق می کند زیرا یکی از معانی اختلاس فرصت مناسب است. الخلسه: الفرصه المناسبه.

برخی نوشته های فقهی اهل سنت نیز، معنای اختلاس را ملازم با غفلت می دانند روشن نیست چرا پارهای از فقها خواسته اند بین تفسیر استلاب و اختلاس تفاوت بگذارند و چه نکتهای آنان را به بیان فرق بین آن دو کشانده است. مجازات مستلب و مختلس از نظر حکم کلی شرعی، تعزیر است و از این جهت نیازی به بیان تفاوت نیست.

جیب بری

جیب بری، مانند استلاب و اختلاس یکی دیگر از شکل های دزدی است و غالبا در مکان های شلوغ و پر ازدحام مانند بازار، صف های اتوبوس و داخل اتوبوس ها اتفاق می افتد. جیب بری به دو شکل ممکن است واقع شود. در یک شکل مجازات آن قطع دست است و آن در صورتی است که مرتکب از جیب داخل که حکم حرز را دارد دزدی کند. در شکل دوم، مجازات آن تعزیر است و آن در صورتی خواهد بود که مرتکب از جیب ظاهر یا رو دزدی کنند زیرا در این فرض جیب ظاهر، حکم حرز را ندارد تا مجازات آن قطع دست باشد.

فهرست عناوین مقاله

گفتار یکم: سیر تحول قانونگذاری سرقت در قوانین ایران

گفتار دوم: تجزیه و تحلیل جرم سرقت

گفتار سوم: تجزیه و تحلیل جرم دزدی در قانون مجازات اسلامی

گفتار چهارم: تجزیه و تحلیل ماده 665 قانون مجازات اسلامی

پی نوشت ها